Participatie als voorwaarde bij subsidieaanvraag?

publicatie Kennisplatform Energie+

Maandag 27 juni 2016

Kijken we te eenzijdig naar financieel rendement bij initiatieven voor duurzame opwekking van energie? Helaas wel. Het is hoog tijd meer gewicht toe te kennen aan lokale participatie.

Niets menselijks is ons vreemd. Veel zaken komen pas in beweging als er een financieel rendement aan de horizon gloort. De medewerker van het grondbedrijf veert op als er sprake is van een zonnepark binnen de gemeentegrenzen. In de hoop toch nog iets goed te maken op de torenhoge waarderingen van grondposities binnen de gemeente. De calculerende burger met panelen op zijn dak houdt de ontwikkelingen rondom salderen goed in de gaten. De projectontwikkelaar bouwt druk aan een portefeuille van mogelijke projecten om de meest renderende vervolgens ook uit te voeren. Het lijkt er sterk op dat rendementsoverwegingen centraal staan in de afweging of, waar en hoe er in Nederland meer duurzame energie wordt opgewekt.

Wat zegt dat over de manier waarop we met verduurzaming bezig zijn? Blijkbaar vinden velen nog steeds dat er vooral verdiend moet worden aan duurzame energie. Om die reden zijn er financiële prikkels ingebouwd in de wijze waarop we verduurzaming stimuleren. De overheid laat de verduurzaming van Nederland voor een belangrijk gedeelte over aan de markt.

Scherpe prijs

Als je naar verduurzaming kijkt vanuit een lokaal perspectief en dan in het bijzonder de vraag wil beantwoorden hoe je lokaal vorm kan geven aan het vergroten van duurzame opwekking van energie dan is de meest voor de hand liggende technologie zonne-energie. In aantal zijn zonne-energie-projecten verreweg in de meerderheid. Binnen SDE+ zijn bijstook van biobrandstof in kolencentrales en wind op zee gelukkig al verbijzonderd. De bedrijfsmatige- en participatieafwegingen die hier een rol spelen zijn fundamenteel anders dan die bij een lokaal zonnepark.

In april 2015 heeft de instantie die verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de SDE+ regeling, RVO.nl, door de algemene rekenkamer een onderzoek laten doen naar de beweegredenen van verschillende aanvragers van SDE+ subsidie. De conclusies waren vrij duidelijk: het verwachte financiële rendement is altijd een belangrijke overweging. Internationale bedrijven vergelijken het financiële rendement (inclusief SDE+-subsidie) met soortgelijke projecten in andere landen. Ondernemers die werken met opwekkingstechnieken die een relatief goedkope voorbereidingsfase kennen, wagen de gok met vroege inschrijving tegen een scherpe prijs. Vaak valt met zo’n scherpe prijs niet het gewenste rendement te behalen en gaat het project niet door. Ze houden op die manier subsidiebudget vast en blokkeren daarmee de verdere verduurzaming van Nederland.

De financiële prikkels lijken averechts te werken bij PV-projecten: bij indienen van de aanvraag voor subsidies worden projecten mooier gemaakt dan ze in werkelijkheid zijn. Grote partijen schrijven op verschillende projecten in, leggen daarmee beslag op subsidiegelden, en uiteindelijk blijkt slechts een enkel project gerealiseerd te worden. Van de 190 grotere PV-projecten (rond 1Mw en groter) die sinds 2011 een SDE+ subsidie toegekend hebben gekregen, zijn er in 2016 slechts 20 gerealiseerd.

Lokale participatie

Mijns inziens zijn PV-projecten die hun oorsprong vinden in een lokaal initiatief het meest kansrijk. Mits je een aantal randvoorwaarden goed met elkaar invult; denk hierbij met name aan financiering en administratie. Een lokaal PV-project zorgt voor sociale cohesie, creëert een gevoel van trots en onafhankelijkheid. Betrokken burgers sturen niet primair op financieel rendement en zetten juist een stap extra bij tegenslag om hun droom te realiseren. Lokaal draagvlak en kennis van de lokale omgeving, en daarmee inpasbaarheid van een PV-project in diezelfde omgeving, zijn belangrijke factoren in het reduceren van projectrisico’s en het reduceren van doorlooptijden van vergunningstrajecten.

Criterium

Om uiteindelijk meer PV-projecten succesvol de eindstreep te laten halen, pleit ik ervoor in de SDE+-subsidie ook lokale participatie toe te voegen als een criterium. Zo ontstaat meer evenwicht tussen financieel rendement en lokaal belang, en worden echt de meest kansrijke PV-projecten geselecteerd. Verduurzaming kan prima aan de markt worden overgelaten, mits dit ondersteund wordt door lokale partijen.